18 خرداد 1402 0 147 صنایع دستی بافت و پارچه ای .
ترمه دوزی به عنوان یک هنر دستی سنتی در ایران شناخته می‌شود. در این هنر، طرح‌های زیبا و پیچیده روی پارچه با استفاده از نخ‌های رنگارنگ و سوزن دوخته می‌شود. ترمه دوزی به عنوان یکی از صنایع دستی سنتی و زیبای ایران، در مناطق مختلفی از کشور انجام می‌شود و هر منطقه با الگوها، رنگ‌ها و طرح‌های خاص خودش مشهور است.
در ترمه دوزی، اغلب از پارچه‌های نرم و محکم مانند پارچه‌های پنبه‌ای استفاده می‌شود. هنرمندان ترمه دوز با استفاده از سوزن، نخ‌های مختلف و با توجه به طرحی که می‌خواهند روی پارچه دوز کنند، طرح‌های چهارخانه، پنج‌خانه و متقاطع را روی پارچه ترمه می‌دوزند. این هنر با استفاده از رنگ‌های زنده و الگوهای زیبا، در تزئینات لباس‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نخ ترمه دوزی
در ترمه دوزی، معمولاً از نخ‌های ابریشمی و پنبه‌ای استفاده می‌شود. این نخ‌ها با کیفیت بالا و نرمی که دارند، مناسب برای دوختن طرح‌های روی پارچه هستند.
نخ‌های ابریشمی از ابریشم کوکون‌های کرم ابریشم به دست می‌آیند و برای ترمه دوزی از آنها استفاده می‌شود. این نخ‌ها بسیار نازک، صاف و درخشان هستند و به واسطه زیبایی و براقیتشان، طرح‌های ترمه دوزی را به شکلی خاص تزئین می‌کنند.
علاوه بر نخ‌های ابریشمی، نخ‌های پنبه‌ای نیز برای ترمه دوزی استفاده می‌شوند. این نخ‌ها از الیاف پنبه به دست می‌آیند و به دلیل نرمی و محکمی که دارند، مناسب برای ترمه دوزی بر روی پارچه‌های نرم و محکم هستند. نخ‌های پنبه‌ای در انواع رنگ‌ها و ضخامت‌ها موجود هستند و هنرمندان می‌توانند بر اساس نیاز خود از آنها استفاده کنند.
استفاده از نخ‌های ابریشمی و پنبه‌ای در ترمه دوزی، به طرح و طبیعت کار بستگی دارد. این نخ‌ها باعث ایجاد جزئیات دقیق و زیبا در طرح‌های ترمه دوزی می‌شوند و بر زیبایی نهایی کار تأثیرگذارند
ترمه دوزی از کجا شروع شد؟
بر اساس منابع تاریخی، ترمه دوزی به دوره هخامنشیان (سدهٔ هفتم تا سدهٔ چهارم پیش از میلاد) بازمی‌گردد. این هنر در دوره هخامنشی بسیار شهرت داشت و در اواخر همان دوره به اوج خود رسید. هنر ترمه دوزی در دیوارهای ساختمان‌ها، پرده‌ها، لباس‌ها و لوازم دیگر استفاده می‌شد.
علاوه بر دوره هخامنشی، ترمه دوزی در دوره‌های بعدی نیز به خصوص در دوره‌های ساسانی و اسلامی به تدریج توسعه یافت و شهرت بیشتری پیدا کرد. در دوره ساسانی، ترمه دوزی به عنوان یکی از هنرهای برجسته در مجموعه صنایع دستی و فرهنگ ایرانی شناخته می‌شد.
با گذر زمان و تاثیر فرهنگ‌های مختلف، ترمه دوزی در مناطق مختلف ایران تکامل یافت و به شکل‌ها و الگوهای متنوعی ظاهر شد. به عنوان مثال، ترمه دوزی در شهر یزد، قزوین، کاشان و همچنین در برخی قوم‌های ایرانی مانند قشقایی‌ها و بختیاری‌ها، خصوصیات و الگوهای خاص خود را دارد.
از آن زمان تاکنون، ترمه دوزی به عنوان یکی از هنرهای مرتبط با صنایع دستی ایران، به عنوان یک هنر سنتی محافظه کارانه حفظ شده و هنرمندان و صنعتگران امروزی نیز در ترویج و توسعه آن فعالیت می‌کنند
ترمه دوزی در چه کشورهایی علاقمندان بیشتری دارد؟
ترمه دوزی به عنوان یک هنر سنتی و زیبای ایران، جذابیت و توجه بسیاری را در سراسر جهان به خود جلب کرده است. اخیراً، علاقه‌مندان بسیاری از کشورهای مختلف نسبت به ترمه دوزی از نزدیک آشنا شده‌اند و این هنر را تحسین می‌کنند. برخی از کشورهایی که علاقه‌مندان بیشتری به ترمه دوزی دارند عبارتند از:
- ایران: به عنوان کشور مبدأ و سرچشمه‌ی ترمه دوزی، ایران همچنان به عنوان قطب اصلی این هنر شناخته می‌شود و تعداد زیادی هنرمند و صنعتگر در ایران در این حوزه فعالیت می‌کنند.
- کشورهای عربی: ترمه دوزی نیز در برخی کشورهای عربی مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر و کویت محبوبیت زیادی دارد و بسیاری از مردم در این مناطق به این هنر علاقه‌مند هستند.
- کشورهای آسیایی: ترمه دوزی در کشورهایی مانند ترکمنستان، افغانستان و پاکستان نیز جایگاه خاصی دارد و مورد توجه قرار گرفته است. بخصوص در ترکمنستان، ترمه دوزی به شکلی خاص و با الگوهای محلی خودش شناخته می‌شود.
- کشورهای غربی: از طریق تبلیغات، نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های هنری، ترمه دوزی به طور گسترده در کشورهای اروپایی مانند فرانسه، آلمان، انگلستان و ایتالیا معرفی شده است و علاقه‌مندان بسیاری به این هنر پیدا کرده‌اند.
در کل، ترمه دوزی به عنوان یک هنر جذاب و خاص، در سراسر جهان طرفداران بسیاری دارد و محبوبیت و توجه مردم را به خود جلب کرده است
تکنیک های ترمه دوزی
ترمه دوزی یک هنر دستی پرطرفدار است که از قدیمی‌ترین تکنیک‌های طراحی و دوخت روی پارچه استفاده می‌کند. در ادامه به برخی از تکنیک‌های مهم ترمه دوزی اشاره می‌کنم:
- طراحی و نقشه‌کشی: در ابتدا، طرح یا الگوی مورد نظر بر روی پارچه ترسیم می‌شود. این طرح می‌تواند با دست نقاشی شود یا از الگوهای پیش‌ساخته استفاده کند.
- برش پارچه: پارچه‌های مورد استفاده در ترمه دوزی معمولاً از نوع نازک و بافت صاف هستند. پارچه بر اساس الگوهای طراحی شده برش می‌شود و آماده می‌شود.
- دوخت: در این مرحله، با استفاده از سوزن و نخ، طرح‌های روی پارچه دوخته می‌شوند. دوخت ترمه می‌تواند به صورت دستی یا با استفاده از دستگاه دوخت انجام شود.
- استفاده از مواد تزیینی: در ترمه دوزی، از مواد تزیینی متنوعی مانند مهره‌ها، دانه‌ها، مسماک‌ها، سنگ‌ها، مروارید و سرمه‌ها استفاده می‌شود. این مواد به طور دقیق و زیبا روی پارچه می‌نشینند و طرح را تکمیل می‌کنند.
- استفاده از رنگ‌ها: در ترمه دوزی، از رنگ‌های متنوعی برای نقاشی و تزیین پارچه استفاده می‌شود. این رنگ‌ها معمولاً از پودر‌های رنگی طبیعی مانند روغن‌های گیاهی، خاک طبیعی و اصلاح‌کننده‌ها تهیه می‌شوند.
- ایجاد اثرات سه بعدی: در برخی طرح‌های ترمه دوزی، از تکنیک‌هایی مانند تراش، پرس و پرز استفاده می‌شود تا اثر سه بعدی و حجم به طرح‌ها ببخشد.
- پایان‌دهی: پس از اتمام دوخت و تزیین، پارچه ترمه به دقت پایان‌دهی می‌شود. این شامل تمیزکاری، قطع کردن موارد اضافی، نگهداری از کیفیت دوخت و آهسته کردن پارچه می‌شود.
تکنیک‌های ترمه دوزی بستگی به سبک و منطقه‌ای که در آن انجام می‌شود دارد. هر منطقه ممکن است تکنیک‌ها و نکات خاص خود را داشته باشد که به تنوع و غنای هنر ترمه دوزی کمک می‌کند.
سخن پایانی
ترمه دوزی به عنوان یک هنر سنتی و دستی، با طراحی و دوخت طرح‌های زیبا بر روی پارچه، جذابیت و توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. این هنر به وسیله تکنیک‌های خاصی که شامل طراحی، دوخت، استفاده از مواد تزیینی و رنگ‌های متنوع است، زیبایی و زندگی به پارچه می‌بخشد.
در ترمه دوزی، هماهنگی بین الگوها، رنگ‌ها و تزیینات باعث ایجاد اثرات بصری زیبا و هنری می‌شود. این هنر از یک سو، اصالت و تاریخچه غنی را با خود به همراه می‌آورد و از سوی دیگر، می‌تواند با تلفیق طرح‌ها و استفاده از تکنیک‌های مدرن، به نتایج خلاقانه و نوآورانه دست یابد.
با توجه به زیبایی و ظرافت ترمه دوزی، این هنر در سراسر جهان طرفداران و علاقه‌مندان بسیاری دارد. ترمه دوزی نه تنها ارزش هنری و زیبایی خود را حفظ کرده است، بلکه به عنوان یک بخش از فرهنگ و هویت یک کشور و منطقه نیز شناخته می‌شود.
به طور خلاصه، ترمه دوزی یک هنر فراگیر و دوست‌داشتنی است که با استفاده از تکنیک‌های متنوع و طراحی‌های خلاقانه، قادر است به پارچه‌ها زندگی و جذابیت بیشتری ببخشد و در همان زمان با حفظ اصالت و هویت خود، در میان هنرمندان و علاقه‌مندان هنر محبوبیت و تقدیر ویژه‌ای کسب کند.